Քաղաքացիակենտրոն
լրատվություն

Ամեն տարի հարյուրավոր նոր երիտասարդ աստղեր, գալակտիկաներ ենք հայտնաբերում, հայ գիտնականների անուններով կա մոտ 15 000 տիեզերական մարմին․ Բյուրականի աստղադիտարանի տնօրեն

Երևանում մեկնարկել է «ԴիջիԹեք 2022» տեխնոլոգիական համաժողովն ու ցուցահանդեսը, որին մասնակցում են ավելի քան 120 տեղական ու միջազգային ՏՏ ոլորտի ընկերություններ։ Գիտական ինստիտուտներն առաջին անգամ են ներկայացված ցուցահանդեսին։

Civic.am
-ը զրուցել է ՀՀ ԳԱԱ Վիկտոր Համբարձումյանի անվան Բյուրականի աստղադիտարանի տնօրեն Արեգ Միքայելյանի հետ։ 

«Մենք ունենք շատ հետաքրքիր մշակում՝ կոչվում է վիրտուալ աստղադիտարաններ։ Դա աշխարհում վերջին 10-20 տարվա մեջ բուռն զարգացում է ստացել։ Դա այն է, երբ ոչ թե աստղադիտակն ուղղում են երկնքին և մի բան են դիտում, այլ աշխարհի բոլոր դիտակներով, բոլոր մեթոդներով, բոլոր ալիքային երկարությունների վրա բոլոր ժամանակների դիտումները միասին մի մեծ տվյալների բազայի մեջ են, և կարելի է համատեղ օգտագործելով, զուգադրելով դրանք՝ ստանալ շատ ավելի մեծ արդյունք, քան աշխարհի ամենախոշոր աստղադիտակը։
Սա մեծ առավելություն է, որովհետև կարող են ԱՄՆ-ն կամ ԵՄ-ն, կամ Ճապոնիան իրենց հսկայական գումարներով ստեղծել հզոր միջոցներ, ստանալ այդ արդյունքները, և այդ ամենը գնում է մի միջավայր, որտեղ այդ տվյալները համատեղ օգտագործում են։ Սա կոչվում է վիրտուալ աստղադիտարան՝ ուսումնասիրություն երկնքի բոլոր տվյալների համադրմամբ։ Մենք ինքներս էլ ներդրում ունենք դրանում, դրա համար ստեղծել ենք հայկական վիրտուալ աստղադիտարանը՝ Մարգարյանի շրջահայության թվայնացված տարբերակն է, որը հայկական աստղագիտության մեջ ամենամեծ տվյալների բազան է,  և դա սպեկտրոսկոպիկ ամենամեծ բազան է ամբողջ աշխարհի։  Ամբողջ աշխարհի ամենախոշոր սպեկտրալ շրջահայությունը Բյուրականի աստղադիտարանում է արվել՝ 40 մլն սպեկտր է հավաքված։ Եվ դա մտել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի արժեքների ցանկ։ Գիտությունից աշխարհում հազվագյուտ արժեք կգտնեք, որ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ցանկում լինի»,- ասաց Արեգ Միքայելյանն ու հավելեց, որ Բյուրականի աստղադիտարանն աշխարհում ամենաշատ տիեզերական օբյեկտներ հայտնաբերած աստղադիտարաններից մեկն է այսօր . «Ամեն տարի հարյուրավոր նոր երիտասարդ աստղեր, գալակտիկաներ ենք հայտնաբերում։ Հայ գիտնականների անուններով կա մոտ 15000 տիեզերական մարմին»։ 

Արեգ Միքայելյանը, խոսելով մոլորակներից ու կյանքի տևողությունից, նշեց, որ աստղագիտության մեջ կա հաշվարկ, թե ինչքան կապրի արևը. «Մենք ասում ենք՝ 5 մլրդ տարի դեռ կապրի արևը, այսինքն՝ 5 մլրդ տարի ապրել է, և 5 մլրդ տարի էլ դեռ ունենք»։ 

Աստղադիտարանի տնօրենն ընդգծեց նաև, որ մեր կյանքի նման կյանք չկա այլ մոլորակներում՝ դա վաղուց հայտնաբերել ենք. «Բայց կարող են լինել միկրոօրգանիզմներ։ Այսօր 5000-ից ավելի արտաարեգակնային մոլորակ է հայտնաբերվել, դրանցից 30-ը երկրանման է, և համարում ենք պոտենցիալ բնակելի»։ 

Բյուրականի աստղադիտարանի տնօրենը շնորհակալ է կառավարությանը գիտնականների աշխատավարձը վերանայելու՝ բարձրացնելու համար, բայց հավելեց, որ դա ամբողջովին լուծում չէ խնդիրներին. «Աստղադիտարանը հսկայական ենթակառուցվածքներ ունի, և արդյունավետ աշխատելու համար պետք  են ժամանակակից տեխնոլոգիաներ։ Մենք ունենք թվային սարքեր, բայց իրենց պարամետրերով շատ համեստ են։ Մեր գիտնականները բոլոր տարիներին նույնիսկ ամենախղճուկ աշխատավարձով մաքսիմալն են արել և միջազգային մակարդակի վրա պահել աստղադիտարանը։ Եվ մեզ հետ համագործակցելու միջազգային գիտնականների մեծ ոգևորությունը, որ այսօր կա, բացատրվում է դրանով»։ 

Նարա Մարտիրոսյան

Մանրամասն՝ տեսանյութում