Օրեր առաջ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը Կառավարության նիստի ժամանակ հայտարարեց, որ, 2021 թվականի դեկտեմբեր ամսվա տվյալներով, Հայաստանում 660 հազար գրանցված աշխատատեղերի ռեկորդային ցուցանիշ է գրանցվել։

Վերջերս «Ազատություն» ռադիոկայանին տված հարցազրույցի ժամանակ նախկին փոխվարչապետ Վաչե Գաբրիելյանն անդրադարձել է վարչապետ Փաշինյանի հնչեցրած ցուցանիշներին։

Գաբրիելյանը նախ նշում է, որ ձեռքի տակ 2020 թ. տվյալներն են, իսկ վարչապետի կողմից հնչեցվածը 2021 թ. տվյալներն են, այնուհետև խոսակցությունը կառուցում է ՀՀ վիճակագրական  կոմիտեի կողմից 17.12.2021 թ. հրապարակված «Փոքր և միջին ձեռնարկատիրությունը Հայաստանի Հանրապետությունում» հաշվետվության մեջ արտացոլված 2020 թ. տվյալների հիման վրա:

Նշվում է, որ համաձայն հաշվետվության՝ 2020 թ. նոր ստեղծված տնտեսավարողների քանակը 11.477 է, իսկ գործունեությունը դադարեցրած /լուծարված տնտեսվարողների քանակը՝ 8949, դրական սալդոն՝ 2528 տնտեսվարող:

Գաբրիելյանն այնուհետև վերլուծում է գերփոքր տնտեսվարողների նույն ցուցանիշները: Մասնավորապես՝ նոր ստեղծված տնտեսվարողների քանակը 11.402 է, իսկ գործունեությունը դադարեցրած /լուծարված  տնտեսվարողների քանակը՝ 8836, դրական սալդոն՝ 2566 տնտեսվարող:

Դրանից հետո վերլուծում է գերփոքր տնտեսվարողների վարձու աշխատող  չունեցողների նույն ցուցանիշները: Մասնավորապես՝ նոր ստեղծված գերփոքր տնտեսվարողների վարձու աշխատող չունեցող տնտեսվարողների քանակը 7825 է, իսկ գործունեությունը դադարեցրած/ լուծարված վարձու աշխատող չունեցողներ տնտեսվարողների քանակը՝ 5198, դրական սալդոն՝ 2627 տնտեսվարող:

Հետագա վերլուծությունը Վաչե Գաբրիելյանը կառուցում է վերոնշյալ տվյալների վրա և ասում, որ ամենամեծ աճը տեղի է ունեցել նոր ստեղծված գերփոքր վարձու աշխատող չունեցողներ տնտեսվարողների գծով (նկատի ունենալով 2627-ը), ինչը կապում է փոքրների ստվերից դուրս գալու կամ կենսաթոշակային իրավունքի հետ: Այնուհետև պարզաբանում է՝ ի՞նչ է կենսաթոշակային իրավունքը՝ նշելով, որ 2020 թ-ից գործող օրենքով, եթե ամսական 5000 դրամ վճարում են, և շրջանառությունը փոքր է 18 միլիոն դրամից, ապա իրենք որևէ հաշվետվություն չեն ներկայացնում և հաշվառվում են որպես աշխատող՝ ձեռք բերելով կենսաթոշակի իրավունք:

Այնուհետև նշում է, որ արդյունքում աճի ճնշող մեծամասնությունն այդ փոքր ձեռնարկությունների հաշվին է:

Գաբրիելյանը նշում է թվով 2 ոլորտների վարձու աշխատող չունեցող գերփոքր սուբյեկտների դրական սալդոյի մասին՝ օրինակ բերելով, որ մշակող արդյունաբերության մեջ տնտեսվարողների քանակի դրական սալդոն 673 է՝ ընդգծելով՝ հետաքրքիր է, թե ովքե՞ր են մշակող արդյունաբերությունում աշխատող չունեցողները: Կամ՝ «փոխադրումներ և պահեստային տնտեսություն ոլորտում դրական սալդոն 507 է և հռետորական հարցի տեսքով նշում է, որ արդյոք տաքսի վարողնե՞րն են, որոնք գրանցվել են որպես փոխադրող:

Ամփոփելով կրկին նշում է, որ աճը տեղի է ունենում տնտեսվարող սուբյեկտների ստվերից դուրս գալու և կենսաթոշակային իրավունքի իրացման արդյունքում և ասում, որ աշխատատեղի աճը դրանով կարող է բացատրվել, քանի որ 2020 թ. ունեցել ենք քովիդ համավարակ, պատերազմ, տնտեսության 7,4 տոկոսով նվազում, և նման պարագայում 2500 նոր ձեռնարկություն ունենալը անտրամաբանական է:

Նշենք, որ ՀՀ վարչապետի կողմից Կառավարության նիստում հնչեցվել է հարկ վճարողների կողմից ներկայացված 2021 թ դեկտեմբեր ամսվա եկամտային հարկի և սոցիալական վճարի ամսական հաշվարկով հայտարարագրված ցուցանիշը (այսինքն՝ այն քանակը, որը հայտարարագրվել է որպես գրանցված աշխատատեղ և հաշվարկվել 0-ից մեծ հարկման բազա), որը կազմել է 659 հազար 471, ինչը հիմնավորված է ըստ գործատուների՝ ՀԾՀ-ի (այսինքն՝ անձի) մակարդակով: Ընդ որում, վարչապետի կողմից հնչեցված 659 հազար 471 քանակում չեն ներառվում միայնակ գործող այն տնտեսվարող սուբյեկտները, որոնք չունեն գրանցված աշխատողներ: Հետևաբար, պարոն Գաբրիելյանի կողմից աշխատողների քանակը կամ դրա աճը վարձու աշխատող չունեցող տնտեսվարողների քանակի աճի հետ կապելն ի սկզբանե ճշգրիտ չէ, և հետևաբար ճշգրիտ չէ նաև այդ տնտեսվարողների կողմից կենսաթոշակային իրավունքից  օգտվելու հանգամանքը՝ աշխատատեղերի աճի հետ կապելը:

Բացի այս, Գաբրիելյանի կողմից նոր գրանցվող վարձու աշխատող չունեցող տնտեսվարողների քանակի աճը կենսաթոշակային իրավունքի ձեռքբերելու հետ կապելը նույնպես բավարար հիմնավորված չէ, քանի որ նոր գրանցվող և վարձու աշխատող չունեցող տնտեսվարող սուբյեկտները հիմնականում գործունեություն են իրականացնում  միկրոձեռնարկատիրության հարկման ռեժիմում, իսկ «Կուտակային կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետի համաձայն՝ ամսական 5000 դրամի չափով սոցիալական վճարի վճարում կատարում են շրջանառության հարկի և արտոնագրային հարկի համակարգերում հարկվող գործունեություն իրականացնող տնտեսավարողները: Սա նշանակում է, որ միկրոձեռնարկատիրության հարկման համակարգում գործունեություն իրականացնողները սոցիալական վճարի ամսական 5000 դրամի վճարումը չեն կատարում:

Միաժամանակ, ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարի 2013թ. սեպտեմբերի 19-ի  N 874-ն հրամանով հաստատված տնտեսական գործունեության տեսակների  դասակարգչի համաձայն՝ «C Մշակող արդյունաբերություն» տնտեսական գործունեության տեսակի ներքո դասակարգված են ավելի քան 300 գործունեության ենթատեսակներ, որոնցից են, օրինակ, «Դրոշմակնիքների պատրաստում» «Մասնագործվածքի վերջնամշակում» «Կազմարարական գործ» և այլ համանման բազմաթիվ գործունեության ենթատեսակներ, իսկ «Հ. Փոխադրումներ և պահեստային տնտեսություն» տնտեսական գործունեության տեսակի ներքո դասակարգված են ավելի քան 50 գործունեության ենթատեսակներ, որոնցից, օրինակ, «Ավտոմոբիլային տրանսպորտի ներմարզային բեռնափոխադրումները», «Տաքսու ներքաղաքային  ուղևորափոխադրման ծառայությունները» և այլն համանման գործունեության ենթատեսակներ: Ուստի նշված գործունեության ենթատեսակներով զարմանալի չէ, որ ԱՁ-ն կամ ինքնազբաղված անձը կարող են զբաղվել միայնակ՝ առանց վարձու աշխատող ունենալու:

Զարմանալի չէ նաև այն, որ նույնիսկ 2020 թ. տնտեսական անկման պարագայում կարող է տեղի ունենալ աշխատատեղերի պահպանում կամ աճ, քանի որ ՀՀ կառավարության կողմից, սկսած 2020թ. մարտ ամսից (քովիդի տարածման սկիզբ ՀՀ-ում), աշխատատեղերի պահպանման գծով իրականացվել են բազմաթիվ տնտեսական աջակցության ծրագրեր: