Իշխան Սաղաթելյանի հիշատակած 20-ամյակը ոչ թե խաղաղության, այլ Ադրբեջանի կողմից լայնամասշտաբ պատերազմի պատրաստվելու 20-ամյակ էր

«Հայաստան» խմբակցության անդամ Իշխան Սաղաթելյանը ապրիլի 5-ին տեղի ունեցած հանրահավաքի ժամանակ հայտարարեց, թե խաղաղության և զիջման կողմնակիցները մեր երկրին բերել են պատերազմ ու զոհեր, և երկու «պատմական օրինակ» ներկայացրեց։ 

«1992 թվական, իրավիճակը ծանր էր, որոշում կայացվեց պաշտպանել երկիրը, փոխվեց պաշտպանության նախարարը, Գերագույն խորհուրդն ընդունեց որոշում՝ Արցախը երբեք չի կարող լինել Ադրբեջանի կազմում։ Կանգնեցինք պաշտպանեցինք մեր երկիրը, ազատագրեցինք Արցախը և բերեցինք խաղաղություն։ Երկրորդ օրինակը՝ 1998 թ., օրվա իշխանությունն առաջարկում էր՝ կամ պետք է զիջենք, կամ պետք է լինի պատերազմ։ Մենք դեմ էինք զիջելուն, իշխանությունը խաղաղ հեռացավ, ասաց, որ իշխանության եկան պատերազմի ուժերը։ Բայց, այսպես կոչված, պատերազմի ուժերը եկան, ու 20 տարի երկիրն ունեցավ խաղաղություն։ 2018 թվական, կրկին իշխանության եկան զիջման կողմնակիցները, կրկին մեզ ասացին՝ զիջենք, որ լինի խաղաղություն։ Ինչ տեղի ունեցավ՝ հայրենիքի կորուստ, զիջումներ, զոհեր, նոր աղետ»։ 

Պարոն Սաղաթելյանի հիշողությունը ելույթ ունենալիս ակնհայտորեն մթագնել էր, թերևս՝ ավելորդ հուզմունքի հետևանքով, այլապես իր նշած խաղաղության 20-ամյակից դուրս չէր թողնի 2016 թ.-ի ապրիլյան քառօրյա պատերազմը՝ որպես ևս մեկ  «պատմական փաստ»։  Էլ չենք խոսում  այն մասին, որ իր նշած  20-ամյա խաղաղության ժամանակաշրջանում  հարյուրավոր զինվորներ են հրադադարի խախտման  հետևանքով զոհվել, հանգամանք, որը ոչ թե խաղաղության, այլ դրա  չգոյության աղաղակող ապացույցն է։ 

Civic.am-ը ԱԺ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության անդամ, ԱԺ Պաշտպանության և անվտանգության հարցերի հանձնաժողովի անդամ Արմեն Խաչատրյանից հետաքրքրվեց՝ համաձա՞յն է  իր ընդդիմադիր գործընկերոջ գնահատականի հետ առ այն, որ նախկին իշխանության օրոք՝ 20 տարի, երկիրն ունեցել է  խաղաղություն։  «Պարոն Սաղաթելյանի կողմից նշված ժամանակաշրջանը եղել է ոչ թե խաղաղության ժամանակաշրջան, այլ ժամանակաշրջան, որը տրվել է Ադրբեջանին՝ պատրաստվելու և պատերազմ սկսելու։ Ադրբեջանն այդ ժամանակաշրջանն օգտագործել է ամբողջապես իր բանակը, ռեսուրսներն այնպիսի վիճակի բերելու, որ կարողանա պատերազմել ՀՀ-ի հետ։  Իսկ այդ ժամանակահատվածից ՀՀ-ն ընդհանրապես չի օգտվել, որպեսզի կարողանա դիմակայել սպասվող մարտահրավերներին։ Այնպես որ, իր կողմից հիշատակված այդ 20-ամյակը Ադրբեջանի կողմից լայնամասշտաբ պատերազմի պատրաստվելու 20-ամյակ է և ոչ թե խաղաղության»,- արձագանքեց իշխանական պատգամավորը։ 

- Նկատենք, որ հրադադարի խախտման հետևանքով հայկական կողմերն ունեցել են նաև հարյուրավոր զոհեր անցած 20 տարիների ընթացքում։ Եվ «ոչ պատերազմ, ոչ խաղաղություն» իրադրությունը ներկայացնել որպես խաղաղության ժամանակաշրջան և դա արձանագրել որպես  «պատմական փաստ»՝ արդյոք պատմության խեղաթյուրում չէ՞։

- Հրադադարից այս կողմ մեր սահմաններում, ցավոք, խաղաղություն չի տիրել, միշտ եղել են կրակոցներ, ունեցել ենք զոհեր... 2016-ի ապրիլին էլ տեղի ունեցավ քառօրյա պատերազմը։ Ադրբեջանը, կրկնում եմ,  ակտիվորեն և շատ տեսանելի, ակնհայտ  կերպով պատրաստվել է պատերազմի։ Սակայն տեսանելի, ակնհայտ լինելը, Ադրբեջանի կողմից ռեսուրսների հավաքագրումը, ցավոք, ադեկվատ չի գնահատվել ՀՀ-ի կողմից, ինչի հետևանքով մենք այդ 20 տարին ուղղակի կորցրել ենք և ունեցանք նաև 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմը՝ իր հետևանքներով։ Կարծում եմ՝ գիտակցել են, որ վաղ թե ուշ լինելու են ինչ-որ զիջումներ, բայց ուժային լուծման հնարավորությունը չեն դիտարկել, որովհետև եթե դիտարկած լինեին, բանակը պետք է լիներ որակապես այլ վիճակում, և բանակի ռեսուրսները պետք է այլ տեսք ունենային, հատկապես, որ Ադրբեջանը պատերազմի է նախապատրաստվել բացահայտ և ակնհայտ։ Հայաստանում, մինչդեռ, այդ ամենին դիմագրավելու ուղղությամբ քայլեր չեն արվել, այսինքն՝ վերահաս պատերազմում կռվելու և հաղթելու տրամադրվածություն չի եղել անցած 20 տարիների ընթացքում։ Եվ բանակցային պրոցեսը մի կերպ ձգձգվել է, և եկել է մի օր, որ այդ գերձգված թելը կտրվել է, և տեղի է ունեցել պատերազմ։ Մենք ունենք 20 տարվա վակուում, իսկ Ադրբեջանը՝ 20 տարի զինած և հզորացրած  բանակ։

- Ընդդիմությունը, որը նախապատերազմական 20 տարիները դիտարկում է «խաղաղության շրջան», այժմ, փաստորեն, դեմ է արտահայտվում Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագիր կնքելուն։ Զուգահեռաբար ընդդիմադիր դաշտից հնչում են նաև նոր պատերազմի հավանականության մասին ահազանգեր՝ եթե մնա այս իշխանությունը, պատերազմն անխուսափելի է։ Արդյոք բարոյակա՞ն է  խաղաղության օրակարգը մերժելն ու պատերազմի վերսկսման հարցը  քաղաքական նպատակով շահարկելը։    

 - Եթե ոմանք մտահոգ են պատերազմի վերսկսման վտանգով ու պատերազմական իրավիճակով և իրապես կոնստրուկտիվ քաղաքական ուժ են իրենց համարում, ապա բարոյական կլիներ, որ առաջարկեին այն ուղիները, միջոցները, որոնք գործի դնելով՝ հնարավոր կլինի խուսափել պատերազմից։ Օրինակ՝ դիվանագիտական, քաղաքական, ռազմական ինչպիսի՞ լուծումների պետք է գնալ ստեղծված իրավիճակում։ Բարոյական կլիներ, որ պատերազմի թեման շահարկելու փոխարեն կանգնեին պետության կողքին և անեին իրենց առաջարկությունները, ցուցաբերեին իրենց օգնությունը և ոչ թե ասեին՝ քանի այս երկրում այս կուսակցությունն է իշխում, աղետ ու արհավիրք է լինելու, բան չի փոխվելու, խաղաղություն էլ չի լինելու։ Սա ուղղակի քաղաքական օրակարգի սպասարկում է, ցանկացած ռազմական միջադեպ՝ լոկալ, թե կրակոցների ձևով, իրենք օգտագործում են, գեներացնում են իրենց քաղաքական նպատակների համար։ Եվ կոնկրետ ռազմական գործողությունները նպաստում են իրենց քաղաքական օրակարգի ձևավորմանը։  Երբ հանգիստ է սահմաններին, իրենք ասելու բան չունեն, ասելիք ունենում են այն ժամանակ, երբ սահմաններում անհանգստություններ են։ Ահա սա էլ իրենց քաղաքական օրակարգը սնուցող հանգամանքն է։ 

- Ընդդիմությունը  բոյկոտում է նաև 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող քննիչ հանձնաժողովի աշխատանքները։ «Հայաստան» խմբակցության անդամ Գեղամ Նազարյանը վերջերս իր հարցազրույցում հայտնել էր, թե նոր առաջարկ են ներկայացնելու 44-օրյայի հանձնաժողովի  հետ կապված, որտեղ հանձնաժողովի անդամների նոր  քվոտավորում են առաջարկելու: Տեղյա՞կ եք՝  ի՞նչ առաջարկ-նախագծի մասին է խոսքը։   

- 44-օրյա քննիչ հանձնաժողովի առաքելությունը, գերխնդիրը  վեր հանելն է այն բոլոր խնդիրները, որոնք եղել են  պատերազմի ժամանակ, և պարզաբանման ենթակա այն հանգամանքները, որոնք կնպաստեն բանակի առողջացմանը, հետագայում նույն սխալները չկրկնելուն։ Դա կլինի մեր բանակի պատմության դասագրքային վերլուծություն, դա միայն մեզ չէ, որ պետք է, այլ նաև ապագա սերունդներին, որոնք տասնամյակներ հետո գուցե դա օգտագործեն մեր բանակաշինության մեջ։ Մենք խնդրում ենք, որ նրանք մասնակցեն այս ամենին, միգուցե մեկ-երկու հարց ավելի կտան, գուցե մի քանի օգտակար առաջարկություն էլ իրենք կանեն։ Սակայն իրենք ամբողջապես բոյկոտում են աշխատանքը, որպեսզի հնարավորինս խոչընդոտեն այն գործողություններին, որոնք ուղղված են մեր պետականաշինությանն ու բանակաշինությանը։ Նրանք այսպիսի տրամադրվածություն ունեն՝ քանի իշխանությունը իրենցը չէ, ամեն ինչ անելու են, որ այս իշխանությունը ձախողվի։ Նրանց միակ նպատակը իշխանությունը վերցնելն է։ Անգամ ցանկացած օրինագծի քննարկումների ընթացքում հորդորում ենք, առաջարկում ենք միասին աշխատել, լուծումներ գտնել, սակայն որևէ լուծում չեն առաջարկում։ Վստահ եմ, որ անգամ եթե լուծում  էլ ունենան, դա չեն առաջարկելու, քանի որ դա կարող է հաջողության բերել, իսկ իրենց պլանների մեջ,  ինչպես ասացի, գործող իշխանության հաջողելը չի մտնում։ Ինչ վերաբերում է Գեղամ Նազարյանի նշած առաջարկին. հաշվի անելով, որ հանրային արձագանքը շատ բացասական էր առ այն, որ ընդդիմությունը որոշեց բոյկոտել քննիչ հանձնաժողովի աշխատանքները, իրենք փորձում են նման աաջարկներով, ելույթներով շեղել մեր հանրության ուշադրությունը, իբրև թե նոր բաներ են առաջարկում։ Նոր հեծանիվ հորինել պետք չի, Սահմանադրությամբ հստակ մատնանշված է, թե պաշտպանության բնագավառում քննիչ հանձնաժողովի աշխատանքներն ինչպես պետք է կարգավորվեն, հանձնաժողովն ինչպես պետք է կազմվի և ինչ քվոտավորմամբ։ Իրենք ազատ են գալ ու մասնակցել հանձնաժողովի աշխատանքներին, իսկ թե ինչ նոր հեծանիվ են փորձում հորինել՝ ես չեմ հասկանում։ Իրենք կարող են առաջարկություններ, առարկություններ, բողոքներ ներկայացնել, աշխատանքների ավարտից հետո հատուկ կարծիք ունենալ, այդ ամենը ֆիքսվում է, հանձնաժողովի աշխատանքներն ամբողջապես տեսաձայնագրվում են։  Իրենք կարող են հրավիրել ՀՀ վարչապետին հանձնաժողով և հարցադրումներ անել, իրենց այդքա՜ն հուզող հարցերը տալ։ Բա եկե՛ք, եթե իսկապես ձեզ հուզող հարցեր կան, տվե՛ք այդ հարցերը վարչապետին, գեներալներին, հրամանատարներին, զինվորականներին, ում ուզում եք, ինչո՞ւ չեք գալիս։ Քանի որ գիտեն, որ հարցադրումներն ու օբյեկտիվ աշխատանքն իրենց քաղաքական ամբիցիաները չեն սնելու, հակառակ էֆեկտն է ունենալու, դրա համար էլ էն գլխից որոշեցին բոյկոտել։

Հեղինե Մանուկյան